Op trefwoord
Op alfabet
Bloedarmoede (anemie)
| Dit zoekresultaat behoort tot de meest voorkomende klachten bij de huisarts. Er zijn nog andere mogelijkheden. Neem bij twijfel contact op met uw huisarts. |
| Wat is het/wat houdt het in? |
| Hoe kom je er aan? |
| Wat u zelf kunt doen |
| Behandeling |
Symptomen
- Bleekheid.
- Kortademigheid bij inspanning.
- Duizeligheid.
- Hartkloppingen.
Anemie betekent een te laag gehalte aan rode bloedkleurstof (hemoglobine) in het bloed. Hemoglobine zorgt voor het transport van zuurstof door het lichaam. In de longen bindt het zuurstof aan zich, en in de weefsels geeft het de zuurstof weer af aan de cellen. In de kern van het hemoglobinemolecuul zitten ijzermoleculen die een belangrijke rol spelen bij het binden van de zuurstof.
Hemoglobine bevindt zich in de rode bloedcellen. Deze worden geproduceerd in het beenmerg. Vooral in het bekken, de wervels en de ribben. Rode bloedcellen hebben een beperkte levensduur: na gemiddeld 3 maanden worden ze afgebroken in de lever en de milt. De afbraakstoffen worden door de lever als gal uitgescheiden naar de darm. Het ijzer uit het hemoglobine wordt echter bewaard en opnieuw gebruikt bij de aanmaak van nieuwe rode bloedcellen.
Het hemoglobinegehalte is niet bij iedereen gelijk. Bij vrouwen ligt het tussen de 7.5 en 10 mmol/liter, bij mannen tussen de 8 en 11. Bij kleine kinderen is het vaak wat lager, in de zwangerschap ook.
Het is het hemoglobine dat het bloed zijn rode kleur geeft. Iemand met weinig hemoglobine heeft weinig rode bloedkleurstof en is dus bleek. Hij kan minder zuurstof transporteren, en is dus snel kortademig. Omdat het bloed minder zuurstof bevat ontstaat sneller duizeligheid, vooral bij overeind komen. Om toch voldoende zuurstof rond te pompen zal het hart het bloed sneller laten circuleren. Het pompt daarom sneller en krachtiger. Maar omdat ook het hart maar weinig zuurstof krijgt houdt het dat niet onbeperkt vol, en hartfalen ligt op de loer. Deze verschijnselen ontstaan pas als het bloedgehalte flink verlaagd is. Het maakt daarbij ook uit of de bloedarmoede snel is ontstaan (door een acute bloeding) of geleidelijk aan (bijvoorbeeld door hevige menstruaties). Als de bloedarmoede geleidelijk ontstaat kan een mens zonder veel klachten nog lang goed functioneren.
Veel mensen hebben geregeld last van periodes van vermoeidheid. Ze vragen zich dan af of dat zou kunnen komen door bloedarmoede. U moet zich echter realiseren dat vermoeidheid, zonder bijkomende klachten als boven beschreven, vrijwel nooit veroorzaakt wordt door bloedarmoede.
terug naar boven
Hoe kom je er aan?
Er zijn veel mogelijke oorzaken voor bloedarmoede. IJzergebrek is de bekendste en komt ook het meeste voor. Als er in het lichaam onvoldoende ijzer beschikbaar is kan er niet voldoende hemoglobine worden aangemaakt en ontstaat bloedarmoede.
IJzergebrek kan ontstaan doordat onvoldoende ijzer wordt opgenomen door een onvolwaardige voeding. Vaker echter doordat het lichaam meer ijzer verliest dan het kan opnemen. Dat is het geval bij bloedverlies. Meestal is er sprake van een heel geleidelijk bloedverlies.
- Vrouwen hebben in hun vruchtbare levensfase iedere maand wat bloedverlies. Dat bloedverlies kan echter heel hevig zijn (hypermenorroe). Als dat maand na maand zo is leidt dat op den duur tot bloedarmoede.
- Er kan continu een gering bloedverlies plaatsvinden vanuit het maagdarmkanaal. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij een slokdarmontsteking, een maagzweer, of bij darmkanker. Van dat bloedverlies merkt u niets, tot u op een gegeven moment klachten krijgt als gevolg van de bloedarmoede.
Het bloedverlies kan ook in korte tijd plaatsvinden. Bijvoorbeeld tijdens een operatie, of bij een bevalling. Ook uit een maagzweer kan een heftige bloeding ontstaan als daarin een groot bloedvat wordt aangetast.
Behalve tekort aan ijzer kan ook tekort aan vitamines bloedarmoede veroorzaken. Vitamines zijn geen bouwstenen, maar zij spelen wel een belangrijke rol bij bepaalde productieprocessen. Zonder vitamine B12 en zonder foliumzuur worden onvoldoende rode bloedcellen aangemaakt. De cellen die wel worden aangemaakt hebben een afwijkende vorm en zijn groter dan normale rode bloedcellen. Tekort aan vitamine B12 veroorzaakt ook andere klachten, onder andere van het zenuwstelsel.
Vitamine B12 komt alleen voor in dierlijke produkten als vlees en lever, in mindere mate in melk eieren en kaas. Tekort ontstaat bij mensen die onvoldoende binnen krijgen doordat zij slecht eten (bejaarden, alcoholisten), of doordat zij weinig of geen dierlijke produkten gebruiken (vegetariers, en vooral veganisten). Een andere oorzaak van vitamine B12 tekort kan zijn dat het niet kan worden opgenomen in de darm. Vitamine B12 is wat dat betreft een tamelijk kieskeurige stof: hij laat zich alleen opnemen in het laatste deel van de dunne darm. En alleen als er een bepaald hulpstofje (intrinsic factor) aanwezig is. Dat hulpstofje wordt geproduceerd door het maagslijmvlies. Bij chronische ontsteking van het maagslijmvlies (chronische gastritis) wordt er te weinig van geproduceerd. Ook bij chronische ziekten van het laatste deel van de dunne darm kan vitamine B12 niet opgenomen worden.
Tekort aan foliumzuur komt meestal door een onvolwaardige voeding. Het zit vooral in lever, en in peulvruchten en volkoren produkten.
Dan zijn er nog een aantal erfelijke aandoeningen die bloedarmoede veroorzaken. Meestal heeft het hemoglobinemolecuul dan een iets andere opbouw. Dat heeft weer tot gevolg dat de rode bloedcellen wat kwetsbaarder zijn en daarom sneller worden afgebroken door het lichaam. Dat gebeurt vooral tijdens stresssituaties, zoals bij infectieziekten of operaties. Als je deze ziekte meekrijgt van
terug naar boven
Wat u zelf kunt doen
Belangrijkste wat u zelf kunt doen is te zorgen voor een volwaardig dieet. Dat houdt in dat u gevarieerd eet, voldoende vezels gebruikt in de vorm van groente, fruit, peulvruchten en volkoren produkten. Schuw dierlijke produkten niet, (maar beperk u ook daarin: 100 gram vlees per dag is voldoende).
Bent u vegetarier, informeer uzelf dan goed, zodat u zeker weet dat uw voeding alles bevat wat u nodig hebt. Raadpleeg zonodig een dietist. Zeker als u veganist bent moet u extra vitamine B12 als supplement gebruiken.
terug naar boven
Behandeling
Vermoedt u aan bloedarmoede te lijden, raadpleeg dan uw arts. Met een simpel vingerprikje kan hij vaststellen of er inderdaad sprake van is. Zo ja, dan zal hij met u nagaan wat de oorzaak daarvan zou kunnen zijn: eet u wel goed? Zijn er maag-darm problemen? Is de menstruatie erg hevig? Het verdere beleid van de arts is afhankelijk van de ernst van de bloedarmoede, en van wie tegenover hem/haar zit.
Als u jong bent (< 50 jaar) en vrouw, zonder verdere klachten, dan schrijft hij/zij in eerste instantie "ijzertabletten" voor. Deze bevatten ijzer in een vorm die gemakkelijker wordt opgenomen door de darmen. De tabletten kunnen wel wat bijwerkingen hebben. De ontlasting wordt zwart, en gaat soms wat moeizamer. Als u er maagklachten van krijgt helpt het vaak als u de dosering verlaagt. Na een maand wordt het hemoglobinegehalte (Hb) opnieuw gemeten. Is dat weer normaal, dan was er inderdaad sprake van een ijzergebreksanemie. U moet dan nog een maand doorgaan met het slikken van ijzer om de voorraden in het lichaam weer op niveau te brengen. Stijgt het Hb niet ondanks ijzertherapie, dan is verder onderzoek nodig. Zijn er andere ziekten in het spel? Zijn er vitaminetekorten, of is er sprake van aangeboren afwijkingen aan het hemoglobine? Bij mannen is bloedarmoede ongebruikelijker dan bij vrouwen. Bij hen zal men eerst meer over de oorzaak willen weten en niet meteen een ijzerkuurtje meegeven.
Als u op leeftijd bent, en de bloedarmoede is aanzienlijk, dan moet verder onderzoek verricht worden: is er inderdaad sprake van een ijzergebreksanemie? Zo ja, dan moet verder onderzoek verricht worden aan maag en dikke darm: is er ergens een zweer, ontsteking of kwaadaardigheid waaruit bloed lekt?
Als blijkt dat tekort aan vitamine de oorzaak is, dan wordt nagegaan of de voeding wel volwaardig is. Is dat niet het geval dan dient dat gecorrigeerd. Eventueel kan extra vitamine B12 en foliumzuur in tabletvorm voorgeschreven worden. De internist kan nagaan of het hulpstofje uit de maag (intrinsic factor) ontbreekt, of dat een ziekte van de dunne darm de opname van vitamine B12 verhindert. Is dat het geval, dan is toediening van vitamine B12 per tablet zinloos en moet dit per injectie worden toegediend. In het begin frequent, later kunt u volstaan met 1 injectie in de 3 maanden, maar dat wel voor de rest van uw leven.
Aangeboren afwijkingen aan het hemoglobine kunnen niet worden genezen. Behandeling is vaak niet nodig, en de patienten functioneren prima met hun wat lagere Hb. Soms is opname nodig als door omstandigheden (bijvoorbeeld een infectie) versterkte bloedafbraak plaatsvindt. De behandeling is dan vooral ondersteunend (toedienen van extra vocht, eventueel geven van een bloedtransfusie). Als de bloedafbraak te sterk blijft kan bij sommige van deze ziekten worden overwogen de milt, waar veel rode bloedcellen worden weggevangen, operatief te verwijderen.
Als het Hb gehalte erg laag is kan men overwegen een bloedtransfusie te geven. De laatste jaren is men daar echter veel terughoudender mee geworden, en beperkt men deze methode voor die gevallen waarvoor het echt noodzakelijk is. In de overige gevallen zal men trachten met voeding en medicijnen het Hb gehalte zo snel mogelijk te laten stijgen.
De reden voor dit terughoudende beleid is, dat in het verleden veel patienten geinfecteerd zijn geraakt door toediening van besmet bloed. Ze kregen lues, hepatitis B, C, later HIV en andere ziektes. Dat kwam omdat ten tijde van de transfusies deze ziekten nog onbekend waren, of omdat men niet wist dat ze met transfusies overgebracht konden worden.
Tegenwoordig wordt alle transfusiebloed op de aanwezigheid van deze ziekten gecontroleerd. Maar het is niet ondenkbaar dat straks weer een nieuwe ziekte wordt ontdekt die nu al met transfusies wordt overgedragen. Dit is
terug naar boven